یکی از پدیده های مهم جهان امروز که نه تنها ارزش تفریحی بلکه ارزش اقتصادی و فرهنگی هم دارد،پدیده ی “گردشگری” است.شاید برخی فکر کنند که گردشگری مختص به دنیای امروز است اما شواهد تاریخی نشان داده اند که تاریخچه گردشگری با طول قدمت زندگی انسان گره خورده است.در این مقاله با بررسی یکی از مهم ترین صنایع جهان یعنی صنعت گردشگری با ما همراه باشید.
گردشگری چیست؟
گردشگری شامل فعالیت هایی است که افرادی که در حال سفر هستند و قصد اقامت در یک محلی به دور از خانه خود را دارند،چه برای اوقات فراغت و چه برای کسب و کار یا اهداف دیگر انجام می دهند.متیسون (1982) گردشگری را به این صورت تعریف می کند:گردشگری به حرکت موقت مردم به خارج از محل کار و زندگی شان و فعالیت هایی که در طول اقامت در آن مقصد می خواهند انجام دهند و همچنین امکاناتی که شرایطی را ایجاد می کند تا به خواسته هایشان برسند گفته می شود.لغت گردشگری tourism از کلمه tour به معنای گشتن گرفته شده است که ریشه در لغت لاتین turns به معنای دور زدن،رفت و برگشت بین مبدا و مقصد و رخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است.اصطلاحات “توریست” و “توریسم” اولین بار در سال 1937 توسط جامعه ملل مورد استفاده قرار گرفتند.
گردشگری عهد باستان
انسان های اولیه در سطح زمین دائما به دنبال کنجکاوی و شناخت طبیعت بوده اند و برای یافتن غذا،پناهگاه و فرار از خطرات تلاش می کردند.گذر زمان باعث شد که حرکت ها و جنبش های انسان همراه با میل به گردش و رسیدن به شور و نشاط،ماجراجویی و اکتشاف صورت بگیرد و در نهایت به تمایل او برای سفر تبدیل شود.به وجود آمدن امپراطوری های عهد باستان در قاره های آفریقا،آسیا و خاورمیانه موحب شکل گیری زیربنای اقتصادی شد و درنتیجه جاده ها و راه های آبی و هم چنین وسایل نقلیه ای برای سهولت راه ایجاد گردید.قدیمی ترین اشکال گردشگری،مسافرت های اشراف و شاهزاده های جوان را در برمی گیرد که به عنوان یک برنامه ی آموزشی و به منظور آشنایی با شیوه های مختلف حکومت و زندگی مردم به نقاط مختلف صورت می گرفت.گردشگری و سفر از عادات قدیم طبقه ی حاکم و ثروتمند در جوامع بوده است.به عنوان مثال امپراطور رم در فاصله ی سال های 117 تا 138 میلادی به قصد تماشای لحظه ی طلوع آفتاب از قله آتنا راهی سفری سخت شد تا به هدف خود برسد.
قرون وسطی
سفرهای درویشان،قلندران،جاسوسان و مسافرت های استثنایی ماجراجویان برای کسب اطلاعات و ارضای حس ماجراجویی خود از نمونه های سفر در این دوران محسوب می شوند.در قرن پنجم تا چهاردهم میلادی تجارت و مسافرت در اروپا دچار رکود گردید.جاده ها تقریبا از بین رفتند و شرایط مسافرت مشکل و حتی خطرناک شد.در سده ی چهاردهم، مسافرت به قصد زیارت شکل یک پدیده ی انبوه و سازمان یافته را به خود گرفت.درنیمه ی دوم سده ی سیزدهم،مارکوپولو مسیری از اروپا به آسیا مشخص کرد.وی در چین یک سیستم جاده ای بسیار عالی را کشف کرد.او کتاب خود را که نخستین منبع اطلاعاتی غرب درباره ی زندگی شرق محسوب می شود،با توجه به تجربیات این سفر نوشت.با اختراع صنعت چاپ،کتاب ها در زمینه ی گردشگری جای خود را در میان مردم باز کردند.
رنسانس
سده چهارده تا هفده زمانی بود که بیشتر مسافرت ها با هدف کسب دانش و تجربه آموزی صورت می گرفت.در انگلستان ملکه الیزابت اول مسافرت هایی را به دیگر مناطق ترتیب داد تا نمایندگان خارجی را برای کشور تربیت کند.او هم چنین اقدام به ایجاد دانشگاه هایی مانند آکسفورد و کمبریج در انگلستان و سالامانکا در اسپانیا به همراه بورس تحصیلی برای دانشجویان نمود.پس از گذشت مدتی،گروه های مسافرتی دارای ساختار و نظم بیشتری گشته و به نام ” گراند تور” معروف شدند.گراند تور یک راهنمای سفر نیز داشت که در سال 1778 توسط توماس نوگنت تهیه شد و به عنوان پرفروش ترین کتاب مطرح گردید.
انقلاب صنعتی
تحول حمل و نقل که به افزایش سرعت وسایل مسافرت،ارزانی و آسایش نسبی آن منجر شد،انقلاب بزرگی را در صنعت گردشگری به وجود آورد و موجب توسعه ی تاسیسات پذیرایی گردشگری گردید.هتل ها ،متل ها و اردوگاه ها به جای مسافرخانه های قدیم پذیرای گردشگران شدند.انقلاب صنعتی سرآغاز همه ی این تغییرات اساسی بود که از سال 1750 تا 1850 ادامه یافت و پایه و اساس گردش های دسته جمعی را با مفهوم امروزی ایجاد کرد.در 5 ام جولای سال 1841 فردی به نام توماس کوک اولین تور بزرگ گروهی را به راه انداخت و برنامه ریزی هایش را انجام داد.57 نفر از کارکنان راه آهن در این سفر شرکت کردند.در نهایت تحولات قرن نوزدهم موجب به وجود آمدن گردشگری با مفهوم امروزی آن شد.انقلاب صنعتی موجب اختراع وسایل رفاهی بسیار گشت ودر نتیجه زندگی در شهر،نیاز مردم به استراحت و مرخصی و پیدایش وسایل مسافرتی راحت و سریع مانند هواپیما،کشتی،قطار،اتومبیل موجبات توسعه گردشگری را بیش از پیش فراهم آورد.
اهداف و مزایای صنعت گردشگری
گردشگری با اهداف متفاوتی انجام می شود.این اهداف شامل طیف وسیعی چون تجارت،تفریح،نشست های سیاسی،رویدادهای ورزشی و … می شود.درواقع هرفردی با توجه به سبک سفر موردعلاقه و برنامه ای که برای سفر خود دارد اهداف خاصی را دنبال می کند.
صنعت توریسم یکی از صنعت های مهم اکثر کشورهای دنیا محسوب می شود.این صنعت پولساز است.هر توریست با خودش پول به داخل کشور وارد می کندو این شاید یکی از مهم ترین دلایل اهمیت صنعت گردشگری باشد.هم چنین صنعت گردشگری باعث اشتغال زایی در کشور نیز می شود.هتل ها،بازارها،شرکت های هواپیمایی،تاکسی رانی ها،مغازه ها و رستوران ها از مواردی هستند که با ورود توریست کارشان رونق گرفته و نیازبه نیروهای جدیدتری پیدا خواهند کرد.
گردشگری درایران
تاریخ گردشگری در ایران به چندصد سال قبل باز می گردد.در تمامی دوران باستان(قبل از اسلام) راه ها،اقامتگاه ها،شهرها،فرهنگ،شیوه زندگی و … در حال پیشرفت بوده و به دلیل وجود یک امنیت نسبی سفر در بین بازرگانان و اشراف رواج داشت.درآن دوره سفر در بین مسلمانان بسیار مرسوم بود زیرا دیدگاه اسلام،دیدگاه جهان گرایی و دنیا گرایی است.قرآن در آیات بسیاری سفر را توصیه کرده است:قل سیرو فی الارض ثم انظرو کیف کان عاقبه المکذبین.
پس از ورود اعراب مسلمان به ایران تا مدت های طولانی،وضعیت آبادانی و اقتصاد در ایران رو به نیستی و نابودی بود.هنگامی که مسلمانان در پی فتح و اکتشاف دیگر جهان ها بودند،جهانگردی در قرون 9 و 10 میلادی به بعد در ایران رواج یافت.ازجمله معروفترین جهانگردان آن زمان می توان به ناصرخسروقبادیانی اشاره کرد.ایران از قرن هفدهم میلادی در دوران حکومت صفویان مورد توجه جهانیان قرار گرفت و اروپائیان را به سوی خود کشاند.پس از دوره صفویه به دلیل ناآرامی ها و بی ثباتی ها تا سال ها سرزمین ایران دچار هرج و مرج های پی درپی شد.از اواسط دهه قاجاریه باثبات داخلی و گسترش پدیده استعمار،گردشگری بهبود پیدا کرد.بعد از شهریورماه 1320 شورای عالی گردشگری روی کارآمد که زیرنظر وزارت کشور فعالیت می کرد.در سال 1342 هیات وزیران تاسیس سازمان جذب سیاحان را در دستور کار قرار داد.سرانجام در سال 1385 با مصوبه شورای عالی اداری سازمان صنایع دستی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام گردید و تابه امروز تحت عنوان سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری به کار خود ادامه می دهد و مسئولیت تمام امور گردشگری در ایران را برعهده دارد.
